Bài
đọc vào ngày đại lễ Phật Đản 2016 tại chùa Khuông Việt (Paris, Pháp)
CHUYỆN CON CÁ
Phật Đản 2016
Cao Huy Thuần
Thưa Quý Vị,
Mở đầu đại lễ Phật Đản hôm nay tại chùa Khuông Việt, tôi xin kể một câu chuyện
trong Kinh Tiểu Bộ: chuyện con cá. Kinh trong đạo Phật không phải lúc nào cũng
bác học, cao siêu. Lắm khi Phật nói những chuyện bình dân, ai cũng hiểu. Tôi
chọn một chuyện bình dân như vậy để tưởng nhớ lại những ngôi chùa làng ngày
xưa, linh hồn của đạo Phật Việt Nam, nơi mà dân nghèo cùng vui, cùng khổ, cùng
được mùa, cùng mất mùa, cùng no, cùng đói, cùng đạo hạnh với sư. Chùa Khuông Việt
của chúng ta là một ngôi chùa nghèo như vậy. Bởi vậy, câu chuyện Phật Đản của
Khuông Việt năm nay là một chuyện bình dân, chuyện của dân nghèo, chuyện của cá
trong ao đang chết và không thể nhìn cá chết như vậy mà thờ ơ, mà quên. Tôi xin
kể theo kinh, rất ngắn:
Thuở trước, trong nước Kosala, ở thành Xá Vệ, có một hồ tên là Kỳ Viên, chằng
chịt những cây leo. Năm ấy, trời không mưa, mùa màng của dân khô cháy, hồ cạn
nước. Cá, rùa chui vào bùn, nhưng bùn cũng khô, cá phơi thân cho quạ diều đến
mổ. Một con cá thấy đồng loại lâm nạn như vậy, tự nghĩ: "Ngoài ta ra,
không một ai khác có thể cứu được bà con khỏi cảnh khổ này. Ta hãy làm một
hạnh, hạnh nói lên Sự Thật, khiến trời mưa, để bà con thoát khổ".
Con cá rẽ bùn chui lên. Toàn thân
nó đen như một lõi gỗ mun, nhưng khi nó mở mắt khỏi bùn thì hai mắt sáng lên
như hai viên ngọc. Với hai viên ngọc sáng ấy, nó nhìn lên trời, nói với
Pajjuna, vua của chư thiên: "Này, bạn Pajjuna, ta đau cái đau khổ của bà
con ta. Khi ta, một bậc giữ giới, đau khổ, làm sao bạn lại không làm mưa? Dù ta
sinh ra trong loài phải ăn thịt bà con, từ thuở ban đầu, ta đã không hề ăn một
con cá nhỏ bằng hạt gạo, không bao giờ đoạt mạng sống của một sinh vật nào
khác. Đó là Sự Thật. Với Sự Thật này, Pajjuna, bạn hãy làm mưa để giải thoát
cho bà con ta khỏi khổ!"
Con cá ra lệnh như ra lệnh cho nô tỳ. Ra lệnh xong, nó đọc cho Pajjuna nghe bài
kệ:
Nổi sấm, Pajjuna
Chận quạ gây tai hại!
Hãy đuổi quạ kia đi
Giúp ta qua khổ ải!
Thần mây và thần mưa lấy một đám mây mặc vào như mặc đồ lót, lấy một đám mây
khác che thân, và hát lên bài ca giông tố. Ở phương đông, khởi lên một đám mây
lớn bằng sân đập lúa. Đám mây ấy lớn dần lên cho đến bằng một trăm, một ngàn
sân đập lúa, và nó làm sấm làm chớp đổ nước xuống xứ Kosala. Cơn mưa không gián
đoạn, phút chốc tràn đầy hồ Kỳ Viên.
Chuyện bình dân mộc mạc như sắn khoai. Nhưng có chuyện bình dân nào không chứa
đầy ý nghĩa? Cái gì làm trời mưa? Sự Thật. Không phải Sự Thật từ Siêu Nhiên nào
ban xuống, mà là Sự Thật đơn giản từ một hạnh nguyện nói lên: tôi không nói
dối. Tưởng như con cá đọc kinh Bát Nhã: "chân thật bất hư". Chắc
thật không dối. Hóa ra nói dối là hạn hán. Chúng ta nói dối với nhau tức là
chúng ta mang hạn hán đến cho nhau. Một xã hội cũng vậy: trên dưới dối nhau thì
hạn hán tin tưởng. Nói Thật thì mưa lành.
Mà Sự Thật của con cá không phải chỉ là đơn giản mà thôi đâu. Đó còn là đại
hùng, đại lực, đại từ bi. Bởi vì con cá này bơi ngược dòng của luật trời. Luật
trời là cá lớn ăn cá bé. Nó lớn hơn, cao hơn, mạnh hơn luật trời. Nó là duy
nhất. Hãy nghe nó nói: "Ngoài ta ra, không có ai khác cứu được bà con
thoát khổ". Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn.
Con cá ấy là tiền thân của đức Phật. Khi là cá, Phật bơi ngược luật cá. Khi là
người, Phật đi ngược luật người. Luật người có sinh tử. Trong bao nhiêu kiếp,
Phật cũng đã từng lang thang trong luân hồi như vậy. Cho đến một buổi sáng,
trong vườn Lâm Tỳ Ni, dưới nhánh hoa sa la, Phật đản sanh, tuyên bố: "Ta
là bậc cao nhất trên đời, nay là đời sống cuối cùng, không còn tái sinh
nữa". Đó là Sự Thật nơi miệng Phật. Ngài phải sinh ra làm kiếp ngưòi cuối
cùng để nói lên Sự Thật. Chân
thật bất hư.
Nhưng vì cớ gì Phật nói lên Sự Thật? Vì cớ gì con cá phải lấy hạnh nguyện nói
Sự Thật? Vì xót thương. Đức Phật thương xót kiếp người trầm luân trong sinh tử.
Con cá thương xót đồng loại chết cạn trong bùn khô. Trong đạo Phật, Sự Thật là
Sự Thật thốt lên tự lòng thương, và chỉ vì lòng thương mà thôi. Cứu cánh của Sự
Thật là lòng thương, là từ bi. Đức Phật khám phá ra Sự Thật sau khi chứng kiến
sinh lão bệnh tử ở bốn cửa thành. Sau khi thương xót kiếp người. Sự Thật ấy làm
đất chuyển động. Sự thật ấy làm trời phải mưa.
Thưa Quý Vị, hôm nay là ngày Phật Đản, ngày chay tịnh nhất của lòng trong năm,
tôi tự ngăn cản, không nói ra một lời gì ngoài lời kinh. Tôi chỉ chọn một
chuyện đơn giản nhất trong kinh, chuyện con cá, để nói lên hai điều tinh yếu
nhất trong đạo Phật: Sự Thật và Lòng Thương Xót.
Ngưỡng mong Sự Thật đứng dậy và mưa lành tuôn xuống trên nước Việt Nam thân yêu
như đã tuôn trên nước Kosala.
No comments:
Post a Comment