NIẾT BÀN

NIẾT BÀN

Toàn Không

(Tiếp theo) 

IV). NHỮNG CÂU HỎI VỀ NIẾT BÀN: 

    Sau đây là một số câu hỏi liên quan đến Niết Bàn: 

1). NIẾT BÀN CÓ PHẢI LÀ HƯ VÔ KHÔNG? 

   Có người hiểu Niết Bàn và hư vô là một, Niết Bàn là trống rỗng trống không, 

không có gì hết; nếu chỉ vì các giác quan không thấy không biết, không nhận ra 

được mà cho rằng Niết Bàn là hư vô thì vô lý. Cũng như người mù từ lúc mới sinh 

ra, không thấy màu sắc hay mặt trời mặt trăng, nay có người nói các màu sắc đỏ 

vàng xanh tím trằng đen khác nhau, hay diễn tả mặt trời tròn có sức nóng và tỏa 

ánh sáng  v.v… Người mù ấy khó mà tưởng tượng nổi những sự khác biệt giữa các 

màu sắc, và cho rằng làm gì có sự khác biệt như thế; cũng như khó tưởng tượng 

ánh sáng như thế nào? 

   Ngôn ngữ không thể diễn tả được ý nghĩa của những gì qúa trừu tượng ngoài 

lãnh vực của thế gian, vì vậy khi các vị đạt qủa A La Hán diễn tả Niết Bàn, chúng 

]ta không sao hiểu nổi, nên các vị nói rằng: “Nếu không gian là không thì Niết Bàn 

]là có, và Niết Bàn là đạo qủa, Niết Bàn có thể chứng ngộ được như một đối tượng 

tinh thần”. Do đó, Niết Bàn không phải là hư vô, mà là hạnh phúc hoàn toàn, là tuyệt 

đối duy nhất, phải tự chứng ngộ mới hiểu được. 

2). LÀM SAO BIẾT CÓ NIẾT BÀN? 

   Mỗi người đều có tự tính Niết Bàn, chỉ vì bị trần cấu tham sân si tà kiến, chấp 

nhân ngã chúng sanh thọ giả v.v…mà thành khuấy động, nghĩa là bị ái dục, vô 

minh gây phiền não nên Niết Bàn bị che lấp, vùi dập; vì vô minh mà tạo nghiệp, 

vì tạo nghiệp nên có sinh tử, nếu không tạo nghiệp, sẽ dứt được luân hồi, tức đạt 

được Niết Bàn. Biết bao nhiêu đệ tử của Đức Phật từ hàng cư sĩ tại gia, cho đến 

hàng Phật tử xuất gia đã chứng qủa Niết Bàn, thể hiện một cách cụ thể rằng thực 

tế có Niết Bàn, sau khi diệt trừ hết phiền não cấu uế ở đời. 

3). NIẾT BÀN CÓ THỰC HAY KHÔNG THỰC? 

   Người đời thường hay chấp chặt, khi nói có, họ chấp có thường còn, trường tồn 

vĩnh cửu, khi nói không họ chấp hoàn toàn không, chẳng có gì. Niết Bàn không phải 

thực có hay thực không, nó xa lià có và không. Vì nếu nói có thì phải có hình tướng, 

có thể diễn tả được; Niết Bàn không có hình tướng để có thể chỉ ra được, nên không 

thể bảo Niết Bàn là thực có hay thực không. 

   Như trong Tạp A Hàm quyển 3, trang 659 cho biết Tôn giả Đà Phiêu Ma La Tử đến 

chỗ Đức Phật lễ Phật xin phép Phật cho phép Ngài nhập Niết Bàn. Sau hai lần xin phép, 

Phật im lặng chấp thuận, tới lần xin phép thứ ba, Đức Phật bảo: “Các pháp hữu vi đều 

như thế cả”, các pháp, cái gì là vật chất đều vô thường tan hoại cả. Tôn giả Đà Phiêu 

Ma La Tử sau khi được đức Phật cho phép, liền phóng thân lên hư không, ở trên hư 

không  làm đủ 18 phép thần biến hóa trong tư thế ngồi nằm, đi, đứng. Tôn giả dùng 

lửa đốt thân, dùng nước tưới mát thân, sau cùng, dùng lửa tam muội đốt toàn thân 

như một cây đuốc, ánh sáng tỏa khắp, cho đến khi thân tâm đều tiêu diệt hết, biến 

hết chẳng còn gì, như ngọn đèn tim dầu cùng hết. Lúc ấy Đức Phật nói kệ diễn tả 

Niết Bàn như sau:

Ví như đốt thanh sắt,

Lửa lóe sáng rực rỡ,

Sức nóng dần dần mất,

Cũng như thế giải thoát,

Vượt bùn lầy phiền não,

Các dòng đã dứt sạch,

Chứng đắc dấu bất động,

Nhập Vô dư Niết Bàn.

4). NIẾT BÀN Ở ĐÂU? 

   Niết Bàn tùy thuộc mỗi con người, tùy thuộc sự chấm dứt đau khổ phiền não; 

Niết Bàn không tùy thuộc ở sự cấu tạo vật chất, Niết Bàn không phải là một cảnh 

giới nào đã được tạo ra hay một cái gì được tạo ra. Đức Phật không chấp nhận 

Niết Bàn là một cảnh Trời nào dành riêng cho một cá thể xuất chúng, mà là sự 

thành tựu, mọi chúng sanh đều có thể đạt đến; Đức Phật không chấp nhận có 

một cảnh trời vĩnh cửu trong ấy có hình thức khoái lạc mà con người mong muốn 

thỏa thích hưởng thụ theo ý nghĩa của thế gian này; không thể có một cảnh giới 

nào như vậy, bất luận là nơi nào trong vũ trụ. 

   Niết Bàn không ở nơi nào nhất định, nó tùy duyên, có duyên thì hiện, hết duyên 

thì ẩn chứ không về đâu, ở đâu không nhất định; nếu diệt hết khổ, vững vàng trên 

nền tảng đạo hạnh trong việc nhiếp tâm quán tưởng, dù ở trời Đông hay trời Tây, 

trời Nam hay trời Bắc, đều sẽ thành tựu đạo qủa Niết Bàn như nhau. 

5). NIẾT BÀN TỊCH TĨNH HAY BIẾN ĐỘNG?

    Niết Bàn không biến chuyển, không di động, nó tịch tĩnh bất động, nhưng không 

phải như thây chết hay núi đá yên lặng bất động; Niết bàn tuy tịch tĩnh vắng lặng 

bất động, nhưng luôn luôn chiếu soi; vì vậy chư Phật có tam thân (Pháp thân, hóa 

thân, và báo thân), ngũ nhãn (nhục nhãn, thiên nhãn, pháp nhãn, tuệ nhãn, Phật 

nhãn), ngũ trí, lục thông v.v… Vô số diệu dụng: Chư Đại Bồ Tát tuy bất động nhưng 

vào các loài để giáo hóa chúng sinh ở bất cứ nơi đâu cũng là cảnh giới không thể 

nghĩ bàn, không phải đến Niết Bàn rồi không còn gì nữa.

6). CÁI GÌ NHẬP NIẾT BÀN? 

   Chẳng có cái gì nhập Niết Bàn cả, Niết Bàn tự nó có sẵn, mỗi chúng sinh đều 

có tự tánh Niết Bàn, tự nó xưa nay vẫn vậy. Mỗi chúng sinh do hai phần danh và 

sắc khi đủ nhân đủ duyên thì thành, khi hết duyên thì mất. Hai phần này luôn luôn 

biến đổi, ngoài hai yếu tố ấy, không có một linh hồn bất biến trường cửu, không có 

một cái ta nào cả; do đó, không có cái ta hay linh hồn nhập Niết Bàn, Niết Bàn của 

Phật giáo khác hẳn với Ấn Độ giáo, Ấn Độ giáo tin có linh hồn trường tồn bất biến 

và một Thượng đế. 

   Niết Bàn thật là khó hiểu đối với mọi người, vì không thể dùng ngũ quan tri giác 

của con người mà hiểu biết được. Nhưng muốn hiểu biết Niết Bàn, con đường 

Phật đã dạy thật rõ ràng minh bạch. Nếu ai thành tựu được Niết Bàn sẽ hiển 

hiện rõ ràng trước mặt người ấy. 

V). LÀM SAO ĐẠT NIẾT BÀN? 

(Còn tiếp)

__._,_.___NIẾT BÀN

Toàn Không

(Tiếp theo)

V). LÀM SAO ĐẠT NIẾT BÀN? 

   Để đạt Niết Bàn, chúng ta phải theo con đường Trung Đạo mà Đức Phật đã vạch ra. 

Chúng ta phải tránh xa hai cực đoan là lối tu “khổ hạnh”, và lối sống “lợi dưỡng”, vì 

cả hai cực đoan này đều làm chậm bước tiến của người tu hành. 

   Người có chính kiến nhận định rõ ràng luật nhân qủa để tránh xa điều ác, cố 

gắng thực hiện điều lành. Người có chính kiến thấy rõ ràng đời sống là qúy giá, 

không những đối với mình, đối với người thân của mình, mà còn đối với loài người, 

và cả đối với loài vật lớn nhỏ; tất cả đều tôn trong triệt để không xâm phạm, không 

làm tổn hại. 

   Người có chính kiến cũng là người liêm khiết chân thật, không những không xâm 

phạm của cải tài vật của người, mà còn biết bố thí bằng mọi hình thức; người có 

chính kiến không những xa lánh dâm dục tà vạy trong sự giao tiếp với người khác 

phái, mà đối với mọi người còn dùng thật ngữ, chân ngữ, dùng lời nói chân thật, 

ngay thẳng, hòa hợp, dịu dàng. để giao thiệp. 

   Người có chính kiến không những xa lánh rượu, mà còn xa lánh cả với ma túy, 

vì nó làm cho trí tuệ bị tiêu mòn, thể xác yếu đuối bệnh hoạn; người có chính kiến 

sống giản dị biết đủ, sống trong sạch không bon chen. Biết tự kiểm soát sáu căn 

“mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý”, không để sáu trần “sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp” dính 

mắc lôi cuốn, nghĩa là không để thế gian tình trần dẫn dắt để tâm không bị chao 

động, được yên ổn. 

   Các vị cư sĩ giữ năm giới căn bản, tu hành vẫn có thể trở thành bậc Thánh. Các vị 

xuất gia tôn trọng triệt để giới luật của người xuất gia, sẽ dễ dàng hơn rất nhiều; '

muốn tiến đến Niết Bàn, chúng ta phải thực hành “Giới, Định, Huệ”. Các đề mục 

để tham thiền có rất nhiều, như dùng đất, nước, không khí, màu sắc v.v… làm 

đối tượng quán sát. Những đề mục để ghi nhớ, nghĩ tưởng (niệm) như suy niệm 

về Phật, Pháp, Tăng, Giới, bố thí, chư thiên, quán thân, quán hơi thở, quán từ bi hỷ 

xả, quán người chết, quán vô thường, vô ngã v.v… 

   Hành giả có thể dùng một hình ảnh tượng trưng để suy gẫm, quán sát như dùng 

một ngọn đèn đang cháy để quán về lửa, dùng một bát nước để quán về nước, 

dùng một qủa bóng hay một bông hoa màu xanh, đỏ, vàng v.v… để quán sát hình 

ảnh hay màu sắc một cách kiên cố sẽ đưa tới nhất tâm thanh tịnh, vắng lặng. 

  Hành giả tu Tứ niệm xứ, Tứ chính cần, Tứ  thần túc, Năm căn, Năm lực, Bảy giác 

chi, Tám thánh đạo (gồm 37 Đạo phẩm), Tứ thiền, Tham thiền v.v… tới khi tâm được 

an trú sẽ dẫn tới Niết Bàn. 

   Hành giả phải nghiên cứu kỹ và chọn một đề mục thích hợp để thực hành, trước 

khi thực hành phải nghiên cứu cho tường tận cách hành trì, và phải có một thời khóa 

biểu giờ giấc hành trì; như buổi tối yên tĩnh, buổi sáng  tươi mát là những lúc thích 

hợp nhất để ngồi tham thiền; nên cố giữ đúng giờ mỗi ngày thành thói quen sẽ có 

ảnh hưởng tốt cho việc định tâm, nên đọc bài “Ngồi thiền” để biết rõ cách sửa soạn 

và cách ngồi thiền. 

VI). KẾT LUẬN VỀ NIẾT BÀN: 

   Định kiểm soát tâm, nhưng Huệ mới là chính để giúp hành giả từ phàm trở nên 

Thánh, Huệ giúp tận diệt mọi nhiễm ô để nhận ra chân tướng của vạn pháp; với 

tâm định, hành giả quán sát thân tâm: Có thân là do tứ đại “đất, nước, gió, lửa” mà 

tạm có, khi tứ đại tan rã sẽ không còn thân nữa. Tâm do “thụ, tưởng, hành, thức” mà 

tồn tại, những thứ này luôn luôn biến đổi không ngừng, không có thực thể. Vì thế 

cho nên thân tâm do Năm uẩn hợp lại không phải là ta, không phải là cái của ta, 

không phải là tự ngã của ta. Nó chỉ là do “nghiệp thức” qúa khứ lưu chuyển, hợp với 

tinh cha huyết (trứng) mẹ mà có thân hiện hữu. 

   Do nhân duyên ấy, qúa khứ tạo điều kiện cho hiện tại, hiện tại tạo điều kiện cho 

tương lai. Suy niệm như thế sẽ thấy rõ diễn biến của sinh tử (sống chết), nó như 

một dòng nước chảy không ngừng, nó là vô thường, là khổ, không có một linh 

hồn trường cửu bất biến; hành giả nhìn rõ điều đó, không còn lầm lẫn, cảnh sống 

chỉ là tạm bợ, cảnh vui chỉ là tạo khổ, không có hạnh phúc chân thật; khoái lạc 

chỉ là mở đường cho đau khổ, chỗ nào có biến đổi vô thường, chỗ đó có đau khổ, 

và chỗ nào có biến đổi sẽ không có tự ngã trường tồn vĩnh cửu được. 

   Các vị A la Hán còn mang thân Ngũ uẩn, nên vẫn như mọi người về thể xác, nhưng 

khi các vị nhập Đại định sẽ không còn thấy thân thể đau đớn. Lúc ấy mọi thứ của cơ 

thể đều ngưng bặt như ngưng bặt hơi thở, nhưng vẫn còn hơi nóng, giác quan 

vẫn sáng suốt. 

   Khi vị A La Hán nhập diệt như ngọn đèn dầu trước gió tắt biến, thoát khỏi danh 

sắc, thân tâm, rồi biến mất, không thể ghi nhận được Ngài đi đâu; ta không thể nói 

vị A La Hán sẽ tái sinh, vì mọi điều kiện tạo sự tái sinh đã tiêu diệt hết. Ta không thể 

nói vị A La Hán mất tiêu thành hư vô, vì không có gì để mất tiêu thành hư không; 

vậy Niết Bàn là sự giải thoát khỏi mọi sự buồn phiền đau khổ, là sự tận diệt tự ngã, 

và là sự tận diệt vô minh. 

   Niết Bàn là bản thể của tự tánh đầy khắp không gian, chỗ nào cũng hiện diện, 

bất sinh bất diệt, tràn khắp thời gian quá khứ hiện tại tương lai, lúc nào cũng có, 

bởi vậy:

Muốn đạt quả Niết Bàn,

Hãy tinh tấn tu hành,

Đừng như chim hạc già,

Chết rũ nơi đồng hoang.,. 

---

Posted by: Tien Do <