ĐỜI
LÀ VÔ THƯỜNG
Toàn Không
1).
VÔ THƯỜNG LÀ GÌ?
Vô thường
là thay đổi, không cố định, nay thế này mai thế khác không chắc chắn, Vô thường
là tính chất căn bản của đời sống; tất cả mọi sự vật sinh ra có điều kiện đều
có tính chất của bốn giai đoạn “Thành, trụ, hoại, diệt” (thành: dựng
lên, trụ: ổn cố, hoại: suy tàn, diệt: không còn) hay “Sinh, già, bệnh, chết”.
Từ tính vô thường đưa đến các đặc tính khác là “Khổ”, “Vô
ngã” (không có ta), “Không”; chúng đều là căn bản của đạo
Phật, là chân lí trong cuộc đời, là sự thực hiển nhiên không một ai có thể bác bỏ
được.
Nhiều người
không dám nói đến vô thường, khổ, vô ngã, không, vì họ sợ sự thật; Đạo Phật
trái lại, luôn luôn nói về sự thật, phân tích sự thật, vạch trần sự thật; Đạo
Phật nói về “Vô thường, Khổ, Vô ngã, Không”, không phải để than
trời trách đất rằng tại sao lại như thế, tại sao không cho “Thường hằng (sống
mãi), sung sướng, thân bất hoại (không tiêu diệt), luôn luôn hiện hữu?”
Đạo Phật
nhận chân sự thật để tìm giải pháp đối phó, chứ không phải ngồi đó mà than khóc
cầu xin, như nhiều người hiểu lầm cho rằng Phật giáo “Thụ động (hành
động trong khuất phục), yếm thế (chán đời)”; chính những
người không hiểu sự thật, khi sự việc xảy ra rồi ngồi đó mà than trời trách đất,
khóc than, van xin khẩn cầu, đó mới là thụ động yếm thế.
2).
TÍNH CHẤT CỦA VÔ THƯỜNG:
Vô thường
có thực chất là thay đổi, nhưng có hai loại thay đổi là thay đổi tốt đẹp khá
hơn lên, và thay đổi thoái hóa tồi tệ hơn, chúng ta thử phân tích hai tình trạng
của sự thay đổi này.
1.
TÌNH TRẠNG THAY ĐỔI TỐT HƠN:
Thay đổi
tốt hơn khá hơn, tiến bộ gây sự thỏa mãn vui thích mà chúng ta gọi là lớn lên,
thành công, giàu lên, thăng tiến, kết qủa v.v…Như khi ta trồng một cây con còn
nhỏ, sau ít năm vun tưới chăm nom, cây lớn lên sinh hoa kết qủa. Tới mùa qủa
chín ta có qủa ăn, mọi người ăn đều khen nức nở: “Cây thật qúy qúa, trái ăn
ngon qúa!”; đây là vô thường tiến bộ, ta thấy có sự vui.
Một cái
xe cũ hư, ta đem sửa cho tốt lại, đó là sự thay đổi của cái xe từ xấu qua tốt.
Chúng ta chỉ phải bỏ ra một số tiền trả cho sự sửa chữa sơn phết lại là có xe tốt
đẹp chạy; đây là sự thay đổi từ xấu qua tốt, mang lại sự tiện nghi vui vẻ.
Một căn
nhà ọp ẹp tồi tàn, chúng ta phá đi, bỏ tiền bạc ra, gia đình góp sức công, mướn
người xây dựng căn nhà mới đẹp đẽ tiện nghi; chúng ta có một sự thay đổi rất
vui vẻ sau khi hoàn tất ngôi nhà.
Một đứa
bé mới ngày nào còn nhỏ tí, nay đã thành người trung niên cường tráng có vợ con
đầy nhà, công danh sự nghiệp thoải mái, nhà cao cửa rộng, với một sự thay đổi
thăng tiến mọi mặt vui vẻ như thế.
Một người
buôn bán xưa kia chỉ là người bán rong ngoài đường, nay đã trở thành đại thương
gia, có nhiều cửa hàng lớn, có nhiều dịch vụ làm ăn buôn bán; một sự thay đổi
tiến bộ làm cho người ấy hãnh diện vui mừng.
Một người
tu hành trước kia là Sa Di, sau hơn hai chục năm bây giờ đã là Thượng Tọa, cai
quản một ngôi chùa; tất cả đều là thay đổi tiến bộ, vô thường mà vui chứ không
khổ, không buồn chán; vô thường này là được thêm, khá hơn, tốt đẹp hơn; tuy
nhiên trong cái vui này vẫn có cái cực, cái khổ, cái buồn lẫn lộn, tại sao thế?
Vì khi trồng
cây phải mất công tưới chăm sóc nên cực, sửa xe phải kiếm tiền để có tiền trả
công sửa nên kém vui. Làm nhà mới thay nhà cũ phải tốn nhiều tiền, vất vả trong
nhiều tháng trời mới xong, nhiều khi nghĩ “Thà ở nhà cũ cho rồi, ham nhà mới
cực qúa chịu không nổi, đã phóng lao phải theo lao, biết làm sao được”. Đứa
bé ngày nào nay thành người trung niên đầy đủ như thế, nhưng có biết đâu rằng
biết bao chịu đựng gian nan khổ cực thức khuya dậy sớm học hành chăm chỉ, bon
chen thi tài thi sức tranh đua mới có được ngày nay. Người buôn bán lại càng khổ
cực trăm bề, cực nhọc đêm ngày, mánh mung đủ cả mới có được như ngày nay; người
tu hành cũng thế, phải thức khuya dậy sớm, chịu sự chỉ giáo của các bậc huynh
trưởng, thầy dậy, nhiều người không hiểu thì cảm thấy khổ.
2.
TÌNH TRẠNG THAY ĐỔI XẤU ĐI:
Sự thay đổi
xấu hơn, tồi tệ hơn, mà chúng ta gọi là tụt dốc không có phanh thắng, không có
cách gì kìm giữ lại được, sư thay đổi ngoài sự kiểm soát của ta; những sự thay
đổi này thường làm cho ta thất vọng, không vui; như cây đang được ăn qủa mỗi
mùa biết bao nhiêu trái to lớn ngon ngọt, chỉ được một số năm Nay đã cằn cỗi
không còn nhiều qủa, không còn to trái, không còn ngọt như xưa nữa, nên không
còn phấn khởi, không còn ca ngợi cây ấy mà có một tí không vui.
Như cái xe
mới sửa, đi không được bao lâu lại hư thứ khác, không sử dụng được nữa, phải sửa
nữa hoặc bằng cách mua xe mới thay thế. Do đó lòng chẳng được vui mà thấy thất
vọng buồn lo; chạy đầu này đầu nọ để có tiền xây cất nhà mới, tốn của tốn công
biết bao nhiêu, vừa ở được ít năm đã thấy nước sơn cũ đi, tường nứt, cánh cửa
khép không được vì sức nặng của cửa làm cho trễ xuống v.v…, nên chẳng còn thấy
vui với căn nhà nữa.
Đứa bé
năm nào nay mới bốn năm chục đã thấy trên đầu có một vài sợi tóc bạc báo hiệu sắp
sửa già; ấy thế mà còn phải làm việc cực khổ hơn nữa để lo cho gia đình, làm
sao để được vững mạnh, dựng vợ gả chồng cho con cái v.v…nên rất là cực khổ từ
thể xác lẫn tâm thần.
Người
buôn bán đang thịnh vượng, rủi vì duyên cớ nào đó bị phá sản, gia tài tiêu tan,
sự nghiệp bỗng chốc thành mây khói, thật là khổ; tất cả những sự thay đổi xấu tồi
tệ hơn, đều gây cho ta cảm giác không vui không thích, buồn phiền khổ não.
3). TẠI
SAO VÔ THƯỜNG THÌ KHỔ?
1. MỘT TRƯỜNG
HỢP ĐIỂN HÌNH:
Một trường
hợp điển hình trong nhiều trường hợp đã xảy ra trong xã hội:
Có một bà
cụ, gia đình bình thường vừa đủ ăn, chỉ trong vòng mười năm từ 1997 đến 2007 có
bốn người con chết và một người nằm liệt giường như sau: Người con trai trưởng
đột nhiên bị tai nạn thảm khốc chết để lại một con trai bốn tuổi với người con
dâu. Một năm sau người con gái lớn của bà cụ có chồng chết không con, về ở với
bà cụ.
Rồi người con dâu bị bệnh nan y, chạy thầy chạy thuốc, bệnh viện nhà thương đủ
cả, nhưng rút cục hơn một năm đau ốm thì qua đời khi đứa cháu nội mới bảy tuổi
côi cút không cha không mẹ. Sau lại có người con trai thứ mắc bệnh nan y trong
ba năm thuốc thang thì chết để lại một đứa cháu nội bốn tuổi với người con dâu
của người con thứ.
Năm 2007, người con gái lớn nằm biệt giường phải đi lọc thận mỗi tuần ba lần!
Làm sao có tiền trả nhà thương bác sĩ? Chỉ còn cách bán bớt tài sản chứ không
còn cách nào khác, thật là một cảnh khổ trần gian, bà cụ nay đã gần 90 tuổi rồi,
nếu không nghĩ đến vô thường và nhận chân cuộc đời, làm sao sống nổi?!
2. ĐỨC
PHẬT NÓI VỀ VÔ THƯỜNG:
(Còn
tiếp)
ĐỜI LÀ VÔ
THƯỜNG
Toàn Không
(Tiếp theo)
2. ĐỨC
PHẬT NÓI VỀ VÔ THƯỜNG:
Trong Tạp
A Hàm, quyển 3 Kinh số 953, 955, 956 từ trang 387 đến 392 ghi: Một thời Phật ngự
tại tinh xá Kỳ Hoàn vườn Cấp Cô Độc thuộc nước Xá Vệ, bấy giờ Đức Phật bảo các
Tỳ kheo (Tăng):
Chúng sinh
từ vô thủy xoay vần, không biết cội gốc của khổ, ví như trời mưa to, bong bóng
vừa sinh liền diệt, như có người xoay bánh xe luân chuyển sáu đường, thường
xoay chuyển không ngừng. Chúng sinh xoay vần trong sáu cõi cũng thế, hoặc Địa
ngục, Ngạ qủy, Súc sinh, Thần, Trời, Người, luôn luôn chuyển đổi không ngừng; chúng
sinh bị vô minh che lấp, bị ái dục buộc cổ từ vô thủy sinh tử tử sinh, sự sống,
cái chết cứ thế xoay vần, chẳng biết cội gốc của khổ.
Tất cả “hành”
(ý muốn, vật chuyển, tạo tác) là vô thường, chẳng thường hằng, chẳng an định,
là “pháp” (vạn vật) biến đổi; vậy nên chán lià hành, ly hành, cầu
giải thoát.
Thời xa
xưa, núi Tỳ Phú La thuộc nước Xá Vệ này gọi là núi Trường Trúc, có dân cư ngụ
dưới chân núi gọi là xóm Đề Di La, lúc ấy con người sống trung bình bốn vạn tuổi
(cách nay khoảng bốn triệu năm); thời ấy có Đức Phật hiệu Câu Lưu Tôn xuất hiện
ở thế gian, thuyết pháp, giáo hóa v.v… Nhưng sau tên gọi núi Trường Trúc đã biến
mất, người dân, tên xóm Đề Di La cũng không còn, Phật Câu Lưu Tôn đã nhập Niết
Bàn từ thuở ấy.
Thời sau
đó, núi Tỳ Phú La này gọi là núi Bằng Ca, khi ấy nhân dân sống dưới chân núi gọi
là ấp A Tỳ Ca, lúc ấy tuổi thọ con người trung bình ba vạn tuổi (cách nay khoảng
ba triệu năm); thời ấy có Đức Phật Câu Na Hàm xuất hiện ở thế gian, diễn nói
kinh pháp, chỉ bày rõ ràng v.v…Nhưng tên núi Bằng Ca đã biến mất, tên ấp A Tỳ
Ca không còn, và nhân dân thuở ấy cũng đã chết từ lâu, Đức Phật Câu Na Hàm cũng
đã nhập Niết Bàn.
Sau nữa,
cũng thời qúa khứ xa, núi Tỳ Phú La này gọi là núi Túc Ba La Thủ, dân cư ngụ dưới
chân núi gọi là thôn Xích Mã, lúc ấy con người sống trung bình hai vạn tuổi
(cách nay khoảng hai triệu năm). Thời ấy có Đức Phật hiệu Ca Diếp xuất hiện ở
thế gian diễn thuyết giáo lý ban đầu, chặng giữa, sau cùng đều vi diệu thanh tịnh.
Nhưng tên núi Túc Ma La Thủ đã không còn, người thôn Xích Mã đã biến mất từ
lâu, Đức Phật Ca Diếp cũng đã nhập Niết Bàn.
Ngày nay,
núi này tên Tỳ Phú La đã đổi tên nhiều lần trải dài theo thời gian như thế,
nhân dân quanh núi sinh sống được gọi là thành Vương Xá thuộc nước Ma Kiệt Đà.
Tuổi thọ con người trung bình còn có một trăm tuổi (thời này có người sống tới
120. 130, 140). Người dân rồi cũng chết đi, Như Lai chẳng bao lâu cũng sẽ
nhập Niết Bàn, mọi thứ đều biến đổi, vô thường cả; chẳng thường hằng, chẳng
bình an, vì thế nên tu chán lià, ly dục, giải thoát là cứu cánh chân thật; hãy
suy nghĩ về vô thường, đem hết tâm nghĩ vô thường liền được đoạn tận ái dục, đoạn
tận vô minh, kiêu mạn sẽ được dẹp hết, được giải thoát khỏi khổ.
3. KHỔ
TỪ ĐÂU SINH?
Tất
cả con người mắc phải bệnh chấp, muốn cái gì mình ưa mình thích còn mãi mãi.
Cái gì đẹp, cái gì hay, cái gì đem lại quyền lợi, hạnh phúc, lâu bền, cái gì có
liên quan liên hệ tới ta, khi không còn nữa, mất đi, ta cảm thấy buồn khổ. Đây
là lòng tham cái sở hữu của mình, nếu những sự mất mát như thế của người khác,
ta có đau buồn không; cái xe của người khác hư, ta có buồn không, thân nhân của
người khác chết, ta có buồn không? Chỉ những gì liên quan tới mình khi mất mới
buồn, đó là do chấp ngã, chấp ta, chấp cái của ta, nên khi vô thường đến ta bị
kéo lôi theo rồi đâm ra buồn khổ.
Đối
với cơ thể con người cũng vậy, luôn luôn có sự thay đổi từ thân xác đến tâm thần.
Mỗi phút mỗi giây các tế bào trong cơ thể tăng trưởng và chết đi không ngừng;
khi lớn tuổi tế bào tăng trưởng ít đi, trong khi tế bào chết gia tăng, đó là
vào thời kỳ suy tàn; khi ta nghe ai nói già liền phản đối không chịu, la mắng
người nói là mình già, nhưng sự thực nó hiển hiện trên khuôn mặt dáng người,
làm sao có thể chối cãi được với vô thường thay đổi; khi còn trẻ làm đủ thứ việc
không thấy mệt, khi lớn tuổi, làm việc chút ít đã thở mệt, rồi tự trách sao yếu
qúa như thế? Đâu biết mỗi ngày ta xích dần lại chỗ chết một tí, thế mà nghe nói
đến chữ “chết” thì hoảng sợ, vì không hiểu thể xác luôn luôn biến đổi.
Ngay cả
tâm niệm, nhớ nghĩ cũng biến đổi sinh diệt liên tục không dừng trong mỗi giây
phút; ý nghĩ này sinh ra rồi mất đi, tưởng nhớ khác hiện lên tiếp nối, sinh ra,
mất đi như dòng nước chảy không cùng tận.
Mọi người
cứ tưởng tâm niệm trước sau như một, nên thấy ai thay lòng đổi dạ, họ oán trách,
giận hờn, phản kháng đủ điều; có biết đâu rằng hoàn cảnh, điều kiện thay đổi,
nên tâm tính người chuyển đổi theo; không nên tin tưởng rằng dù ở hoàn cảnh
nào, tâm tính người vẫn như xưa, đó là tin tưởng sai lầm, nên mới có khổ.
4).
LÀM SAO VÔ THƯỜNG ĐẾN ÍT KHỔ?
Nếu sáng
suốt nhận định thân là thay đổi, vô thường, tâm tính là chuyển biến không ngừng,
có mất mát, bệnh hoạn, già chết, cũng không có gì phải sợ phải buồn; lòng người
có thay đổi, ta cũng không thấy có gì là lạ cả, như thế sẽ sống yên ổn.
Những ai
đã từng xa lâu năm nơi chôn nhau cắt rốn, khi trở lại thăm quê cũ người xưa, đều
sẽ thấy sự thay đổi không còn nhận ra đâu vào đâu cả; nếu không có người dẫn đường
chỉ lối, chắc chắn là đi lạc không nhiều thì ít. Vì tất cả đều thay đổi với thời
gian, nhà cũ biến mất hoặc siêu vẹo điêu tàn, nhà mới cất lên, đường sá khác hẳn;
người xưa đâu mất, người nay mới lớn lên, chẳng nhận ra ai, đó là sự biến đổi,
vô thường vật chất.
Nếu cố
bám víu vào những hình ảnh xưa kia, chúng ta sẽ buồn, nên hiểu rằng vạn vật đều
đổi thay, chúng ta không còn cảm thấy lạc lõng và không còn buồn nữa.
Bản thân
muôn vật đều biến chuyển đổi mới, thấy rõ như vậy là thấy sự thật; nghĩ rằng mọi
vật là nguyên vẹn không thay đổi là không đúng, là cố chấp; bởi vậy phải học hỏi,
quán sát để thấy các sự vật đúng như thật của nó.
Mọi vật từ
người vật đến cỏ cây đều có tăng trưởng, tốt đẹp rồi cằn cỗi. Mọi vật đều
thay đổi, không có cái gì cố định bền vững mãi mãi, vì bản chất nó là vô thường,
không có chủ thể của nó, tức là vô ngã, như thân người do lục đại là “đất,
nước, gió, lửa, không, thức” hợp lại mà thành. Một trong những thứ đó
biến hoại là thân ta biến hoại theo, không thể giữ lại được.
Thân ta
mũi thở tim bóp, máu lưu thông, các tế bào, các bộ phận đều làm phận sự của nó,
nếu chúng dừng lại là ta chết.
Ngay cả hệ
thống mặt trời cũng đang làm nhiệm vụ của nó là quay theo giải ngân hà, các
hành tinh quay quanh mặt trời, các mặt trăng quay quanh các hành tinh. Dù trái
đất này vững chắc như thế, cũng không phải là nó trường tồn bất biến, tới một
ngày nào đó, nó cũng phải theo luật vô thường là “thành, trụ, hoại, diệt”.
Nếu sáng
suốt nhận định mọi sự ở đời đều là vô thường, ta sẽ ít buồn khổ.
5).
TÓM KẾT ĐỜI VÔ THƯỜNG:
Do biết vạn
vật vô thường, nên chúng ta chấp nhận những đổi thay của cuộc đời, như vậy là
người hiểu biết sự vật một cách chân thật. Đây là người có “chính kiến”,
thấy rõ mọi sự việc do nhân duyên sinh nên có, hết nhân hết duyên nên phải diệt,
nên là “không”. Chẳng có cái gì có thực thể bản chất riêng biệt của
nó mà tồn tại được, thấy rõ như vậy, mọi sự đổi thay, chuyển biến, ta sẵn sàng
chấp nhận, và như vậy không có sự bất mãn trước sự thay đổi, không bất mãn,
không bực tức thì không đau khổ.
Sở dĩ
chúng ta buồn khổ là vì sợ mất cái này, sợ mất cái kia, sợ thân này ốm đau, sợ
thân này già xấu, sợ chết; biết mọi vật là đổi thay vô thường rồi, có mất, có bệnh,
có già, có xấu, có chết, cũng là lẽ thường ở đời, có gì mà phải sợ, phải lo, phải
buồn khổ? Mọi người đều chung cùng số phận của nghiệp báo, làm lành hưởng lành,
làm ác chịu qủa dữ, có phải chỉ riêng ta đâu mà buồn khổ?
Cái hơn
là ta biết được sự thực ở đời là vô thường như thế, biết có nhân có qủa, ta cố
gắng làm những việc phúc đức để gieo trồng qủa lành; còn người không biết thì
khác, họ sợ hãi khi thấy chung quanh họ biến đổi, nhất là thân thể họ biến đổi
lại càng lo sợ bấn loạn tâm thần, nên càng sầu não buồn khổ hơn!.,.
__._,_.___
__._,_.___
No comments:
Post a Comment